Tijdens de hongerwinter kwamen er in Nederland ongeveer 22.000 mensen om van de honger. Dat is dus nog bovenop de Nederlanders die op andere oorlogsgerelateerde manieren omkwamen: door de holocaust, op de gevechtslinies, of als represaille voor verzetsactiviteiten. In vergelijking met bijvoorbeeld Friesland, land van kaas en boter, had de Randstad het zwaar.
Al in oktober 1944 schrijven familieleden uit Amsterdam, Den Haag en Utrecht dat gas en elektriciteit worden afgesloten. En dan is zo’n winter wel erg koud en donker. Oma Van Buuren in Amsterdam, 79 jaar oud, lijdt ‘ontzaggelijk veel kou’, schrijft ze; de buurvrouw leent steeds haar stoof, maar ‘vergeet’ die terug te geven. Een kennis uit Zeist heeft meer geluk:
Electrisch licht hebben we ook nog steeds, hoewel onze buren links en rechts reeds sinds 4 of 5 weken zijn afgesloten. Men kan onze kabel niet vinden, vertelde de monteur.
In de loop van het najaar verdwijnen groente, aardappelen, zout, lucifers en sigarettenpapier uit de winkels. De illegale handel in voedingsmiddelen tiert welig, want je moet toch wat om aan je eten te komen. In de brieven wordt onder andere gesproken over illegaal verkregen rogge, aardappels, olie en een heel varken. Om nu te eten, maar ook met het vooruitzicht op de rest van de winter, want het einde is nog niet in zicht. Zout is nog wel te koop op de zwarte markt, schrijft oom Cor, maar voor fl 8,- per pond – omgerekend zou dat nu ongeveer €46 zijn.
Behalve kou en honger lijdt de Randstad ook onder heftige bombardementen. Luus schrijft vanuit Utrecht:
Maandag is de Neurologische Kliniek getroffen. ‘k Weet niet precies hoeveel, maar nogal veel dooden. […] Er is nog een inslag geweest, ‘k geloof bij de Turfstraat. Je merkt wel, wij hooren niet eens precies meer waar ‘t is. Gisteren zijn er nog een paar bommen gevallen, ook hier in de omgeving, maar waar precies? Je hoort ‘t niet.
Naarmate de winter vordert worden de porties kleiner. Oom Cor schrijft in januari vanuit Amsterdam: ‘Hebben jullie ook 125 gram havermout op de bon gekregen? Wat een eten hè? Overvloed gewoon.’ Oom Cris uit Den Haag vertelt dat hij het per dag met twee sneetjes brood en een bordje soep van de centrale keuken moet doen. Een zakenrelatie in Zeist schrijft in februari dat ze per week een rantsoen van 500 g brood per persoon krijgen. Dat is ongeveer een half brood.
Alle verhalen over bloembollen zijn overigens echt waar. Een collega van Louis schrijft in februari:
Het eten is wat de kwaliteit betreft iets achteruit gegaan en we gebruiken óók veel bloembollen!! Die gaan door de aardappelen; een derde bollen tegen twee derde aardappelen. Zoals ze het hier klaarmaken is het niet gek. Weet je nog dat je dit jaar voor bloembollen zou zorgen in onze vensterbanken? En nu eten we ze op! Wie had het ooit kunnen denken! Spaan!